ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΑΧΡΙΡ ΤΗΣ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗΣ
Των Esther Vivas* και Josep maria Antentas* στο ΖCommunications.org
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Ο άνεμος που έχει ηλεκτρίσει τον αραβικό κόσμο τους τελευταίους μήνες – το πνεύμα των επανειλημμένων διαμαρτυριών στην Ελλάδα ή των φοιτητικών αγώνων στη Βρετανία και την Ιταλία, οι κινητοποιήσεις εναντίον του Σαρκοζί στη Γαλλία – έφτασαν και στην Ισπανία.
Αυτές δεν είναι ημέρες του “business as usual”. Οι ανέμελες ρουτίνες της «δημοκρατίας των αγορών» με τις εκλογικές και τηλεοπτικές της τελετουργίες, έχουν απότομα μεταβληθεί από την απρόβλεπτη εμφάνιση στους δρόμου και στους δημόσιους χώρους οι κινητοποιήσεις των πολιτών. Αυτή η «εξέγερση των αγανακτισμένων” ανησυχεί την πολιτική ελίτ που πάντα σαστίζει όταν οι άνθρωποι παίρνουν σοβαρά τη δημοκρατία … και αποφασίζει να ξεκινήσει την άσκησή της για τους εαυτούς τους.
Πριν από δύο χρόνια, όταν η κρίση που ξέσπασε τον Σεπτέμβριο του 2008 έλαβε ιστορικές διαστάσεις, οι «κυρίαρχοι του κόσμου» έπαθαν μια σύντομη κρίση πανικού, θορυβημένοι από το μέγεθος της κρίσης που δεν είχαν προβλέψει, λόγω της έλλειψης θεωρητικών εργαλείων για την κατανόησης της, και φοβήθηκαν μια ισχυρή κοινωνική αντίδραση. Στη συνέχεια ήρθε το κούφιο αίτημα της «επανίδρυσης του καπιταλισμού» και ψεύτικα mea culpas που σιγά-σιγά εξατμίστηκαν, όταν το χρηματοπιστωτικό σύστημα ενισχύθηκε, σε συνδυασμό με την απουσία μιας κοινωνικής έκρηξης.
Η κοινωνική αντίδραση άργησε να έρθει. Από το ξέσπασμα της κρίσης, η κοινωνική αντίσταση ήταν αδύναμη. Υπήρξε ένα πολύ μεγάλο χάσμα μεταξύ της αμφισβήτησης του σημερινού οικονομικού μοντέλου και της μετάφρασής του σε συλλογική δράση. Διάφοροι παράγοντες το εξηγούν αυτό, μεταξύ άλλων ο φόβος, η παραίτηση πριν από τη σημερινή κατάσταση, ο σκεπτικισμός όσον αφορά τα συνδικάτα, η απουσία των πολιτικών και κοινωνικών σημείων αναφοράς, καθώς και τη διείσδυση μεταξύ των μισθωτών των ατομικιστικών και καταναλωτικών αξιών.
Η σημερινή έκρηξη δεν έχει, ωστόσο, ξεκινήσει από το μηδέν. Χρόνια δουλειάς σε μικρή κλίμακα από τα εναλλακτικά δίκτυα και κινήματα, πρωτοβουλίες και αντιστάσεις με πιο περιορισμένο αντίκτυπο είχε κρατήσει τη φλόγα της αμφισβήτησης ζωντανή σε αυτή τη δύσκολη περίοδο. Η γενική απεργία της 29 Σεπτέμβρη 2010 άρχισε επίσης μια πρώτη ρήξη, αν και η επακόλουθη υπαναχώρηση από τις ηγεσίες των CCOO και UGT (σημ. οι αντίστοιχες ΓΣΣΕ) και η υπογραφή από αυτές του κοινωνικού συμφώνου έκλεισε το δρόμο σε κινητοποίησης των συνδικαλιστικών οργανώσεων και μεγάλωσε την ανυποληψία και την έλλειψη κύρους των μεγάλων συνδικάτων στις τάξεις της μαχητικής νεολαίας και των κινηματικών πρωτοβουλιών.
Αγανακτισμένος!
“Indignado“- λέξη στη επικαιρότητα μέσα από την μπροσούρα του Stéphane Hessel (γάλλου αντιστασιακού του Β΄ Π.Π),- είναι μία από τις λέξεις που σφραγίζουν τις διαμαρτυρίες που έχουν αρχίσει. Εδώ επανεμφανίζεται, υπό άλλη μορφή, το “Ya Basta!” των Ζαπατίστας στην εξέγερση τους την 1η Ιανουαρίου 1994, και στη συνέχεια, στην πρώτη εξέγερση κατά της «νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων» που διακηρύχθηκε από Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου μετά τον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, τη διάλυση της ΕΣΣΔ και την πτώση του τείχους του Βερολίνου.
«Η αγανάκτηση είναι μια αρχή. Κάποιος εξοργίζεται, ξεσηκώνεται και στη συνέχεια βλέπει πως θα κινηθεί », έλεγε ο Daniel Bensaïd. Σταδιακά όμως, έχουμε περάσει από την δυσφορία στην οργή και απ’ αυτή στην κινητοποίηση. Έχουμε μια πραγματική «κινητοποιοποιημένη αγανάκτηση». Από το σεισμό της κρίσης, το τσουνάμι της κοινωνικής κινητοποίησης αναπτύσσεται.
Για να πολεμήσουμε είναι απαραίτητα περισσότερα από την δυσαρέσκεια και την αγανάκτηση, πρέπει επίσης να πιστεύουμε στην χρησιμότητα της συλλογικής δράσης, ότι είναι δυνατόν να υπερισχύσουμε και ότι έχει γίνει στο παρελθόν δεν έχει πάει χαμένο. Για χρόνια, τα κοινωνικά κινήματα στην Ισπανία έχουν στην ουσία γνωρίσει ήττες. Η απουσία νικών που να δείχνουν τη χρησιμότητα της κοινωνικής κινητοποίησης και να αυξήσει τις προσδοκίες, έπεσε σαν βαριά πλάκα και συνέβαλε στην αργή πρώτη αντίδραση στην κρίση.
Ακριβώς στο σημείο αυτό, η μεγάλη συμβολή των επαναστάσεων στον αραβικό κόσμο για στο ξεκίνημα των διαμαρτυριών έχει καταχωρηθεί. Δείχνουν ότι η συλλογική δράση είναι απαραίτητη, ότι «Ναι, μπορούμε». Αυτός είναι ο λόγος που, αυτές, όπως και οι λιγότερο δημοσιογραφικά καλυμμένη νίκη εναντίον των τραπεζιτών και της πολιτικής τάξης στην Ισλανδία, έχουν γίνει σημείο αναφοράς από την αρχή για τους διαδηλωτές και τους ακτιβιστές.
Μαζί με την πεποίθηση ότι «είναι δυνατόν», ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν, η απώλεια του φόβου, σε μια εποχή κρίσης και δυσκολιών, είναι ένας άλλος βασικός παράγοντας. «Χωρίς φόβο» είναι ακριβώς ένα από τα συνθήματα που ακούγονται πλέον ακούσει αυτές τις μέρες. Φόβο εξακολουθεί να κατέχει μια μεγάλη πλειοψηφία των εργατών και των δημοσίων υπαλλήλων και οδηγεί σε παθητικότητα ή ξενοφοβικές αντιδράσεις. Αλλά οι κινητοποίηση της 15M και η επέκταση των κατασκηνώσεων είναι ένα ισχυρό αντίδοτο στον φόβο που απειλεί να διαλύσει τα σχέδια της άρχουσας τάξης στο μέτωπο της ολοένα και μεγαλύτερης απονομιμοποίησης του συστήματος.
Το πνεύμα της αντι-παγκοσμιοποίησης επιστρέφει
Ο δυναμισμός, ο αυθορμητισμός και η ορμή των σημερινών διαμαρτυριών είναι ότι πιο δυνατό μετά την εμφάνιση του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης μια δεκαετία πριν. Αναδυόμενες διεθνώς το Νοέμβριο του 1999 στο διαμαρτυρίες στο Σιάτλ κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του ΠΟΕ (αν και οι ρίζες του φτάνουν στην εξέγερση των Ζαπατίστας το 1994), το κύμα αντι-παγκοσμιοποίησης ήρθε γρήγορα στη Ισπανία. Η διαβούλευση για την κατάργηση του εξωτερικού χρέους τον Μάρτιο του 2000 (που πραγματοποιήθηκε την ίδια ημέρα με τις γενικές εκλογές και απαγορεύεται σε πολλές πόλεις από την εφορευτική επιτροπή), καθώς και η μεγάλη κινητοποίηση για τη σύνοδο κορυφής στην Πράγα τον Σεπτέμβριο του 2000 εναντίον της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ ήταν τα πρώτα δείγματα, ιδιαίτερα στην Καταλονία. Αλλά η μαζικότερη κινητοποίηση έγινε στις διαδηλώσεις εναντίον της Συνόδου Κορυφής της Παγκόσμιας Τράπεζας της Βαρκελώνης μεταξύ 22 και 24 Ιουνίου, το 2001. Ακριβώς δέκα χρόνια αργότερα, είμαστε μάρτυρες της γέννησης ενός κινήματος του οποίου την ενέργεια, τον ενθουσιασμό και τη συλλογική δύναμη δεν έχει δει άλλο από τότε. Δεν θα είναι, επομένως, μια νοσταλγική δέκατη επέτειος. Μάλλον το αντίθετο. Εμείς θα το γιορτάσουμε με τη γέννηση ενός νέου κινήματος.
Οι συνελεύσεις τώρα στην πλατεία Plaza Catalunya (και όλες οι κατασκηνώσεις στη χώρα αρχίζοντας μ’ αυτή στη Sol της Μαδρίτης), μας έδωσαν ανεκτίμητες στιγμές. Η 15M και οι κατασκηνώσεις είναι αυθεντικά «θεμέλια αγώνων» και σαφείς ενδείξεις ότι είμαστε μάρτυρες μιας αλλαγή ς στον κύκλο και του γεγονότος ότι ο άνεμος της εξέγερσης πνέει και πάλι. Μια αληθινή «γενιά της Tahrir» αναδύεται, όπως υπήρξε πριν από μια «γενιά του Σιάτλ» ή μια«γενιά της Γένοβας».
Μέσω του κινήματος «αντι-παγκοσμιοποίησης», μετά τις επίσημες συνόδους κορυφής της Ουάσιγκτον, Πράγας, Κεμπέκ, Γκέτεμποργκ, Γένοβας και της Βαρκελώνης, χιλιάδες άνθρωποι ταυτίστηκαν με αυτές τις διαμαρτυρίες και ένα ευρύ φάσμα ομάδων από όλο τον κόσμο είχαν την αίσθηση ότι είναι μέρος ενός κινήματος, του ίδιου λαού, του «λαού του Σιάτλ» ή της Γένοβας, οι οποίοι μοιράζονται κοινούς στόχους και το αίσθημα ότι είναι μέρος του ίδιου αγώνα.
Το σημερινό κίνημα είναι επίσης εμπνευσμένο από τις πιο πρόσφατα και σημαντικά διεθνή σημεία αναφοράς του αγώνα και της νίκης. Εμπνέεται από τον απόηχο κινήσεων τόσο διαφορετικών μεταξύ τους όσο οι επαναστάσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία και η νίκη στην Ισλανδία, τοποθετώντας τις κινητοποιήσεις μέσα στο γενικότερο αγώνα κατά του παγκόσμιου καπιταλισμού και της δουλικής πολιτικής ελίτ. Στην Ισπανία, οι διαδηλώσεις της 15M και τώρα οι κατασκηνώσεις, σε μια υπόδειγμα ταυτόχρονης αποκέντρωσης και συντονισμού, δημιουργούν μια κοινή ταυτότητα και την συμβολική συμμετοχή σε μια κοινότητα.
Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης είχαν τα διεθνή όργανα – ΠΟΕ, Παγκόσμια Τράπεζα ΔΝΤ και πολυεθνικές εταιρείες – στη γραμμή του πυρός. Αργότερα, με την έναρξη του «παγκόσμιου πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που διακηρύχθηκε από Μπους junior, η κριτική του πολέμου και της ιμπεριαλιστικής ηγεμονίας έγινε κεντρικό θέμα. Η σημερινή κίνηση τοποθετεί ως άξονα την κριτική μιας πολιτικής τάξης, της οποίου η συνενοχή και υποτέλεια στις οικονομικές δυνάμεις έχει είναι πιο απροκάλυπτη από ποτέ. «Δεν είμαστε εμπορεύματα στα χέρια των πολιτικών και των τραπεζιτών» έλεγε ένα από τα κύρια συνθήματα της 15M. Υπάρχει κριτική στην πολιτική τάξη και στους επαγγελματίες πολιτικούς και κριτική, όχι πάντοτε καλά διατυπωμένη και συνεπής, στο σημερινό οικονομικό πρότυπο και τις οικονομικές εξουσίες.“Capitalism? Game over”
Προς το μέλλον
Το μέλλον του κινήματος της 15M δεν μπορεί να προβλεφθεί. Βραχυπρόθεσμα, η πρώτη πρόκληση είναι να συνεχίσουμε να οικοδομούμε τις υπάρχουσες κατασκηνώσεις, να τις στήσουμε και σε πόλεις όπου δεν υπάρχουν ακόμη και τη διασφάλιση ότι θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι την Κυριακή 22 Μαΐου. Η 21ηΜαΐου ημέρα της σκέψης, και 22η Μαΐου ημέρα των εκλογών, θα είναι αποφασιστικής σημασίας. Σε αυτές τις δύο ημέρες κτίριο οι μαζική εξάπλωση των κατασκηνώσεων είναι απαραίτητη (σημ. το κείμενο δημοσιεύτηκε την 21η Μαΐου). Είναι αναγκαίο να οριστούν επίσης, νέες ημερομηνίες κινητοποιήσεων, στον απόηχο της 15M, να διατηρήσει ο παλμός. Η κύρια πρόκληση είναι να διατηρηθεί αυτή η ταυτόχρονη δυναμική επέκταση και ριζοσπαστικοποίηση της διαμαρτυρίας που ζήσαμε τις τελευταίες ημέρες. Και στην περίπτωση της Καταλονίας, αναζήτηση συνεργειών μεταξύ του ριζοσπαστισμού και τις επιθυμίας για μια αλλαγή στο σύστημα όπως εκφράστηκε την 15Μ και τις κατασκηνώσεις, με τους αγώνες ενάντια στις περικοπές των δημοσίων δαπανών, ιδιαίτερα στον τομέα της υγείας και της εκπαίδευσης. Η κατασκήνωση στην πλατεία Plaza Catalunya έχει ήδη γίνει ένα σημείο συνάντησης, ένας ισχυρός μαγνήτης, για όλους τους πιο δυναμικούς τομείς του αγώνα. Έχει γίνει σημείο συνάντησης για την αντίσταση και την πάλη, για την οικοδόμηση γεφυρών, διευκολύνοντας τον διάλογο, και προώθησης μελλοντικών διαδηλώσεων. Η θέσπιση συμμαχιών μεταξύ των διαμαρτυριών που διεξάγονται από ανοργάνωτους ακτιβιστές, οι εναλλακτικές μορφές συνδικαλιστικής δράσης, τα κινήματα και ούτω καθεξής, είναι η μεγάλη πρόκληση των επόμενων ημερών.«Η επανάσταση ξεκινά εδώ …» ήταν ο ισχυρισμός χθες στο Plaza Catalunya. Καλά, τουλάχιστον ένας νέος κύκλος αγώνων αρχίζει. Έτσι, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήδη, πάνω από μια δεκαετία μετά την άνοδο του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης και δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης, η κοινωνική διαμαρτυρία επέστρεψε για να μείνει.
*O Josep Maria Antentas είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Viento Sur, και καθηγητής της κοινωνιολογίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. H Esther Vivas είναι μέλος του Κέντρου Μελετών tvn Κοινωνικών Κινημάτων (CEMS) στο Universitat Pompeu Fabra. Είναι επίσης μέλος της συντακτικής επιτροπής του «Viento Sur.
Mετάφραση, σημειώσεις και link στο κείμενο, Back Door Man
Πρωτότυπη δημοσίευση εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου